Kazimierz IV Jagiellończyk

Kazimierz przyszedł na świat 30 listopada 1427 w Krakowie ze związku Władysława II Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Gdy Kazmierz miał 7 lat zmarł jego ojciec. Od 13 roku życia młodzieniec był już tytułowany Wielkim Księciem Litewskim. Kiedy miał 17 lat, w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 roku, zginął jego starszy brat Władysław. Szlachta w kwietniu 1445 roku spotkała się w Sieradzu. Liczyła, że Kazimierz ochoczo przyjmie tron i rozszerzy przywileje szlacheckie oraz podporządkuje Litwę Polsce. Jednak Kazimierz stwierdził: Chcę niezbitych dowodów, że mój brat nie żyje i odwlekał przyjazd z Wilna do Krakowa, a okres bezkrólewia trwał ponad 3,5 roku. Do koronacji doszło 25 czerwca 1447 roku w Krakowie. 

Król Kazimierz Jagiellończyk z gobelinu według rysunku Mathiasa Gerüng z Nordlingen

Po początkowych trudnościach i rozbrojeniu trudnego sporu z potężnym biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim zyskał sobie ogromny autorytet i szacunek wśród szlachty. Kazimierz Jagiellończyk ożenił się w 1454 roku z Elżbietą Habsburżanką, zwaną także Rakuszanką. Osiemnastolatka była córką  Albrechta Habsburga, króla Czech i Węgier. 
Małżeństwo doczekało się trzynaścioro dzieci, spośród których jednie dwie córki zmarły w dzieciństwie. Pierworodnego syna Elżbieta urodziła dwa lata po ślubie, a ostatnią córkę w wieku 47 lat. Czterech synów pary zasiadło na tronie: Władysław II Jagiellończyk (król Czech i Węgier), Jan I Olbracht (król Polski), Aleksander Jagiellończyk (król Polski i wielki książę litewski), Zygmunt I Stary (król Polski i wielki książę litewski).  Edukacją dzieci Kazimierza na Wawelu zajmował się Jan Długosz oraz Filip Kallimach, humanista oraz wykładowca Akademii Krakowskiej.


Król Kazimierz Jagiellończyk, portret według francuskiej ryciny Aleksandra Lessera

W latach od 1454 do 1466 król Kazimierz prowadził wojnę z Zakonem Krzyżackim, nazywaną wojną trzynastoletnią.
W roku 1440 powstał Związek Pruski, którego celem istnienia była ochrona mieszczaństwa i szlachty tego obszaru. Po trzynastu latach istnienia organizacji cesarz Fryderyk III rozwiązał go, co wywołało protesty społeczne. Delegacja Związku poprosiła króla Kazimierza o ochronę i dołączenie terenu Pomorza do Polski.
Inkorporacja, czyli włączenie Prus do Rzeczpospolitej nastąpiło w 1454 roku, co wzbudziło zbrojną reakcję zakonu krzyżackiego.


Bitwa pod Chojnicami 18 września 1454 roku na obrazie Fritza Grotemeyera

Jedną z najtragiczniejszych bitew dla polskiej strony była porażka pod Chojnicami 18 września 1454, w której około 20-tysięczna armia polska pod dowództwem Kazimierza Jagiellończyka podjęła walkę z zakonem krzyżackim. Wojsko Rzeczpospolitej tworzyły przede wszystkim oddziały rycerskiej konnicy. W batalii zginęło wiele ważnych postaci tamtych czasów, między innymi syn słynnego Zawiszy Czarnego, Jan Zawisza z Rożnowa.


Dokument króla Kazimierza Jagiellończyka zawierający przywilej dla mieszkańców Wieliczki na swobodną sprzedaż mięsa w soboty

Po początkowych niepowodzeniach taktycznych króla, w 1461 roku do walk zaangażowano wojska zaciężne dowodzone przez Piotra Dunia, dowódcy chorągwi dworskich.
Wojskom polskim udało się przejąć inicjatywę, pokonali Krzyżaków w bitwie pod Świeciem, a w wyniku postanowień II pokoju toruńskiego do Rzeczpospolitej przyłączono Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, michałowską i Warmię, czyli całe Prusy Królewskie. Król Kazimierz IV Jagiellończyk zmarł 7 czerwca 1492 roku w Grodnie, po 45 latach panowania w Koronie i 52 na Litwie. 


Źródła:
https://polskieradio24.pl/39/156/Artykul/1159050,Kazimierz-IV-Jagiellonczyk-wydarl-Krzyzakom-Pomorze
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/kazimierz-iv-jagiellonczyk-1427-1492/
https://kronikidziejow.pl/porady/wladyslaw-ii-jagiello-biografia-rola-w-historii-podboje-smierc/
https://polona.pl/item/dokument-krola-kazimierza-jagiellonczyka-zawierajacy-przywilej-dla-mieszkancow-wieliczki,Nzk4NjQ3MDI/0/#info:metadata
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1043465
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_trzynastoletnia#/media/Plik:Bitwapodchojnicami.jpg