Władysław III Warneńczyk

Władysław III był najstarszym synem, wtedy ponad siedemdziesięcioletniego króla Władysława Jagiełły i jego czwartej żony, Zofii Holszańskiej. Władczyni była siostrzenicą księcia litewskiego Witolda. Przyszły król urodził się 31 października 1424 roku. 
Po śmierci ojca w 1434 roku, w wieku dziesięciu lat, chłopiec objął tron. Do czasu osiągnięcia przez Władysława pełnoletności w jego imieniu władzę realną sprawowała rada koronna oraz zarządcy poszczególnych dzielnic,
a regentem królestwa i opiekunem Władysława byli biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki oraz królowa Zofia.


Chrzest Władysława Warneńczyka 18 lutego 1425 r. na obrazie Jana Matejki 

Początki panowania Władysława minęły na próbach zażegnania konfliktów z zakonem krzyżackim. Dopiero pod koniec 1435 roku, po zwycięstwie Polaków  nad rzeką Świętą, koło Wiłkomierza, podpisano pokój brzeski. Na jego mocy Krzyżacy uznali władzę Zygmunta Kiejstutowicza na Litwie i zobowiązali się do tego, by nie wspierać książąt litewskich, występujących przeciwko Polsce. 
W tym czasie prowadzono też starania o zagwarantowanie Władysławowi sukcesji na Litwie. W 1437 roku w Grodnie zawarto układ, na mocy którego władza w Wielkim Księstwie po śmierci Zygmunta Kiejstutowicza miała trafić w ręce potomka Jagiełły.  
W tym samym roku zmarł Zygmunt Luksemburski, cesarz rzymski oraz król czeski. Husyckie stronnictwo narodowe zaofiarowało tron czeski Kazimierzowi Jagiellończykowi. Władysław wsparł zbrojnie wyprawę brata do Czech, jednak zakończyła się ona niepowodzeniem, a tron czeski objął Albrecht Habsburg władca Niemiec, Austrii oraz Węgier. Albrecht zmarł w 1439 roku, pozostawiając czeski tron swojemu synowi Władysławowi. 
W tym samym roku sejm węgierski ofiarował Władysławowi III Jagiellończykowi koronę swojego kraju. By otrzymać władzę, Władysław postanowił on udać się na Węgry w 1440 roku, jednocześnie pozostawiając władzę w kraju namiestnikom. Jan z Czyżowa w Małopolsce i Rusi oraz Wojciech Malski na terenie Wielkopolski, ale głos decydujący miał Oleśnicki. Kardynał Zbigniew Oleśnicki przez ponad dwadzieścia lat pełnił obowiązki biskupa krakowskiego oraz doradzał Władysławowi Jagielle, oraz jego synowi w kwestiach dyplomatycznych i strategicznych dylematach.


Bitwa pod Warną w Śpiewach historycznych Niemcewicza, współautor Juliusz Kossak

Władysław został koronowany 17 lipca w katedrze w Białogrodzie Królewskim. Władca musiał jednak nieustannie walczyć o utrzymanie swojej pozycji z poplecznikami syna Albrechta. Stało się to przyczyną wojny domowej na Węgrzech, w której Władysław oczekiwał pomocy z Polski, a fundusze na działania wojenne zdobywał, zastawiając dobra królewskie. Polacy apelowali o pokój, o który zabiegał także papież Eugeniusz IV. Wojnę domową zakończyło dopiero podpisane w grudniu 1442 roku w Györ dokumenty głoszącego zawieszenie broni. 
W tym samym czasie papież prowadził krucjatę przeciw Turkom. W październiku 1443 król Władysław stał na czele armii, wspartej posiłkami serbskimi i ochotnikami z Polski, która wyruszyła na Bałkany. Zwycięska passa chrześcijan pod Niszem, Zlatnicą, Kunowicą i zdobycie Sofii skłoniły sułtana Murada II do podjęcia rokowań. 12 czerwca 1444 w Adrianopolu podpisano korzystny dla Węgier 10-letni pokój. Jednak Władysław pod wpływem wysłannika papieskiego, kardynała Cesariniego, już w sierpniu oświadczył, że jest gotów kontynuować krucjatę, czemu sprzeciwiał się Oleśnicki. Nie zważając na rosnące niezadowolenie poddanych z Polski, którzy w 1444 roku wezwali Władysława do powrotu do kraju, jesienią 1444 wyruszył on na kolejną wyprawę. Jej celem było zdobycie Adrianopola.
10 listopada doszło do bitwy pod Warną, w której wojska Władysława zostały rozbite, a on sam zginął.  


Pejzaż z okolic Warny z kurhanem na polu bitwy 1444 roku, miejscu śmierci króla Władysława III Warneńczyka autorstwa Antoniego Piotrowskiego

Miejsce zaginięcia Władysława III stało się przyczynkiem do nadania mu przydomka Warneńczyk. Jego ciała nigdy nie odnaleziono, co stało się podstawą do podejrzeń, że monarcha mógł przeżyć bitwę. Skorzystał z nich między innymi zasiadający od 1440 roku na tronie wielkoksiążęcym na Litwie młodszy brat Władysława, Kazimierz, który przeciągał w ten sposób negocjacje z panami polskimi w sprawie objęcia polskiego tronu. 


Źródła:
https://muzhp.pl/pl/c/2259/wladyslaw-iii-warnenczyk
https://www.focus.pl/artykul/wladyslaw-iii-warnenczyk-1424-1444-panowanie-i-ciekawostki
https://polona.pl/item/wladyslaw-warnenczyk,ODA2Mjc5NDk/0/#info:metadata
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/727285
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/784140
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/510756