Elżbieta Rakuszanka

Zwana również Elżbietą Habsburżanką. Urodziła się pomiędzy 1436 a 1439 w Wiedniu, zmarła 30 sierpnia 1505 roku w Krakowie. Polska królowa i wielka księżna litewska.


Portret Elżbiety Rakuszanki autorstwa Anny Kaszuby-Dębskiej

Elżbieta była trzecim dzieckiem króla niemieckiego Czech i Węgier Albrechta II Habsburga i Elżbiety Luksemburskiej (córki cesarza Zygmunta Luksemburskiego i Barbary Cylejskiej), a także prawnuczką Kazimierza Wielkiego. Ojciec dziewczynki zmarł w 1439 r. Cztery miesiące później na świat przyszedł brat Elżbiety - Władysław Pogrobowiec, późniejszy król Czech, Węgier i Chorwacji. Po trzech latach zmarła matka dzieci. Osieroconym rodzeństwem zajęli się krewni. Elżbieta trafiła na dwór króla niemieckiego Fryderyka III Habsburga, gdzie odebrała solidne wykształcenie, zaznajamiając się z łaciną, niemieckim i polskim.

 Elżbieta na rysunku Aleksandra Lessera

Początkowo planowano wydać ją za mąż za Fryderyka II Łagodnego, księcia saskiego. Doszło nawet do zaręczyn w 1450 r., jednak nie do małżeństwa. O rękę Elżbiety zabiegali polscy dyplomaci już od 1437 r. Ostatecznie Elżbietę wysłano do Polski, aby poślubiła Kazimierza IV Jagiellończyka. Kazimierz Jagiellończyk, ujrzawszy ją po raz pierwszy, nie był chętny do ożenku, ponieważ w dzieciństwie przeszła ona gruźlicę kości, co odbiło się na jej wyglądzie. Miała skrzywioną sylwetkę, a głowę nosiła przechyloną w jedną stronę. Cierpiała również na poważną wadę zgryzu. Kazimierz został jednak przekonany do ślubu. Pobrali się 10 lutego 1454 r. w katedrze krakowskiej. Wtedy też Elżbietę koronowano na królową. W dniu ceremonii miała 17 lat. Ich małżeństwo trwało prawie 40 lat i uznawane było za zgodne i szczęśliwe.


Fryz heraldyczny na budynku Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszy z lewej w górnym rzędzie herb Habsburgów Elżbiety 

Źródła podają, że Elżbieta była dobrą i mądrą żoną. Wspierała politykę męża, chętnie brała udział w niemieckojęzycznych negocjacjach. Często, wraz z dziećmi, towarzyszyła Kazimierzowi w podróżach dyplomatycznych. W 1457 roku, po śmierci swego brata Władysława, Elżbieta została dziedziczką Czech i Węgier. 

Podobizna Elżbiety

Elżbieta nazywana jest przez historyków matką królów. Wydała na świat trzynaścioro dzieci, spośród których jednie dwie córki zmarły w dzieciństwie. Pierworodnego syna urodziła dwa lata po ślubie, a ostatnią córkę w wieku 47 lat. Czterech jej synów zasiadło na tronie: Władysław II Jagiellończyk (król Czech i Węgier), Jan I Olbracht (król Polski), Aleksander Jagiellończyk (król Polski i wielki książę litewski), Zygmunt I Stary (król Polski i wielki książę litewski). Dwaj synowie poświęcili swoje życie Bogu: Fryderyk został kardynałem i prymasem Polski, a Kazimierza wyniesiono po śmierci na ołtarze. Sześć córek wyszło za mąż za największych europejskich władców tamtych czasów. 



Portret Elżbiety autorstwa Aleksandra Lessera

Kiedy w 1492 r. zmarł Kazimierz Jagiellończyk, Elżbieta wywalczyła tron dla swojego syna Jana Olbrachta. Jej zdrowie nadszarpnęła nie tylko strata męża, ale również śmierć synów. Odeszła 30 sierpnia 1505 r. Pochowano ją u boku Kazimierza w katedrze krakowskiej w kaplicy Świętego Krzyża, którą ufundowała wraz z mężem.


Źródła:
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1043484
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1043490
https://pl.wikipedia.org/wiki/El%C5%BCbieta_Rakuszanka#/media/Plik:Krakow_2016_22.jpg
https://pl.wikipedia.org/wiki/El%C5%BCbieta_Rakuszanka#/media/Plik:El%C5%BCbieta_Rakuszanka.JPG
http://krakow-przewodnik.com.pl/zwyczajni-wielcy-swieci/matka-krolow/
https://wielkahistoria.pl/wyglad-elzbiety-rakuszanki-czy-zona-kazimierza-jagiellonczyka-naprawde-byla-najbrzydsza-polska-krolowa/
https://kronikidziejow.pl/porady/elzbieta-rakuszanka-zwana-takze-matka-krolow-zobaczcie-ilu-i-jakich-wladcow-urodzila/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/elzbieta-rakuszanka-1505/