Zygmunt III Waza

Zygmunt przyszedł na świat 20 czerwca 1566 roku, jako syn księcia Finlandii Jana, należącego do szwedzkiej dynastii Wazów. Jego matką była jedna z ostatnich Jagiellonek - Katarzyna - córka Bony Sforzy i Zygmunta Starego. Z uwagi na pochodzenie po matce, w Polsce uważano Zygmunta za spadkobiercę oraz następcę tronu.
30 czerwca 1587 po śmierci króla Stefana Batorego w Woli pod Warszawą rozpoczęła się wolna elekcja. W jej wyniku wybrano na tron polski Zygmunta. 


Portret Zygmunta III Wazy autorstwa nieznanego malarza

Nowy władca preferował jednak rządy w swojej rodzinnej Szwecji i dlatego, gdy w 1592 roku zmarł jego ojciec, zaproponował Habsburgom sprzedaż tronu polskiego. Sugestia ta ujrzała światło dzienne, wywołując głośnie protesty polskich możnowładców, którzy stracili zaufanie do Zygmunta. 
Szczęśliwie dla Zygmunta objął on szwedzki tron, zatwierdzając jednocześnie prawa wyznawców luteranizmu. W latach 1592-1599 trwała unia personalna Polski ze Szwecją, która zakończyła się przejęciem zamorskiego tronu przez Karola Sudermańskiego. Postać ta była bratem zmarłego króla Jana oraz stryjem Zygmunta. Młody Waza powierzył mu stanowisko regenta w Szwecji, jednak Karol detronizował Zygmunta i doprowadził do własnej koronacji w 1604 roku. 
W 1598 roku Zygmunt wyruszył do Szwecji, lecz jego wyprawa zakończyła się przegraną przypieczętowaną bitwą pod Linkoping. Dwa lata później władca przyłączył do Rzeczpospolitej tereny Estonii. Wydarzenie to zaogniło konflikt ze Szwecją, a także pośrednio, było przyczyną potopu szwedzkiego.


Sztandar polski na Kremlu, rysunek Stanisława Nowakowskiego

Zygmunt mało uwagi poświęcał południowo-wschodnim granicom Rzeczypospolitej. Pieczę nad tymi terenami sprawował kanclerz Jan Zamoyski. Uczynił on z Mołdawii polskie lenno, zyskując poparcie wśród szlachty polskiej. Zygmunt nie pochwalając wzrostu znaczenia polityka proponującego wiele reform, między innymi dotyczących elekcji, osłabiał jego pozycję. Władca pogodził się z Zamoyskim dopiero w wyniku sejmu inkwizycyjnego, jednocześnie przyznając się do wcześniejszych planów zrzeczenia się korony polskiej.
Zygmunt III Waza w czasie swojego panowania starał się także objąć tron moskiewski. Tamtejszy tron zaproponowano jego piętnastoletniemu synowi, Władysławowi. Bojarze postawili jednak warunek, by nowy władca zmienił wiarę na prawosławną, na co ojciec młodzieńca nie zgodził się. Ostatecznie zawarto w 1619 rozejm w Dywilinie, na mocy którego Rzeczpospolita otrzymała ziemię czernihowską i siewierską oraz miasto Smoleńsk. Tym samym Rzeczpospolita osiągnęła największy zasięg terytorialny w dziejach: 990 000 kilometrów kwadratowych. 


Donatywa gdańska 6-dukatowa

Zygmunt i jego żona Konstancja doczekali się siódemki dzieci, z czego piątka dożyła wieku dojrzałego. Para uchodziła za małżeństwo zgodne i kochające się, czego dowodem jest nagłe zachorowanie króla po śmierci czterdziestodwuletniej żony.
15 listopada 1620 roku miał miejsce zamach na życie Zygmunta III Wazy. Szlachcic, Michał Piekarski, zaczaił się na króla, który udawał się do kościoła i zaatakował go czekanem. Zamachowiec zdołał zadać kilka ciosów, zanim królewska świta rzuciła się na ratunek. Rany okazały się jednak powierzchowne, jednak atak odbił się na zdrowiu władcy.
Zygmunt zmarł na udar mózgu 30 kwietnia 1632 i został pochowany w katedrze na Wawelu w Krakowie. Sejm elekcyjny 8 listopada obrał na króla jego starszego syna Władysława IV. 


Źródła:
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/19493
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/508021
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/757108
https://dzieje.pl/postacie/zygmunt-iii-waza
https://wielkahistoria.pl/encyklopedia/zygmunt-iii-waza-1566-1632/
https://zyciorysy.info/zygmunt-iii-waza/
https://ciekawostkihistoryczne.pl/2018/11/03/zygmunt-iii-waza-najbardziej-schorowany-i-zniedoleznialy-krol-polski/