Władysław IV Waza

Władysław IV Waza urodził się 9 czerwca 1595 r. w Łobzowie niedaleko Krakowa jako syn Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki, córki arcyksięcia Karola Habsburga. Od dziecka był przygotowywany do roli następcy tronu poprzez edukację, którą zajmowali się najwybitniejsi nauczyciele, w tym ksiądz Piotr Skarga. Już w młodości był wykorzystywany w grach politycznych między starszymi i bardziej doświadczonymi dworzanami. Władysławowi IV Wazie zawdzięcza się wystawienie pierwszej opery na ziemiach polskich. Jeszcze za życia swojego ojca inicjował spektakle operowe, a kiedy sam został królem, oddał na ten cel jedną 
z sal Zamku Królewskiego. Dzięki jego staraniem wystawiono także pierwszą operę skomponowaną przez kobietę.


Portret Władysława Zygmunta Wazy jako dziecka 

Po zajęciu przez polskie wojska Moskwy w 1610 bojarzy powołali go na cara, pod warunkiem zmiany wyznania na prawosławie. Wobec oporu jego ojca warunek ten został odrzucony, a projekt osadzenia polskiego królewicza na moskiewskim tronie upadł. Dwie wyprawy zorganizowane w celu uzyskania moskiewskiej korony – w roku 1612 między 1617 a 1618 – skończyły się niepowodzeniem. W 1621 roku Władysław poprowadził polskie wojska pod Chocim, choć zaatakowany przez nagłą chorobę nie wziął udziału w walkach. 
Władysław cieszył się wśród poddanych dużym szacunkiem i poważaniem. W 1632 roku, po śmierci ojca, został wybrany na nowego króla w toku jednej z najspokojniejszych i najbardziej zgodnych elekcji w dziejach kraju. Książę uchodził za bezpośredniego, otwartego, doskonale wykształconego, łatwo zaskarbiającego sobie poparcie szlachty.


Portret w owalu króla Władysława IV Wazy, według miedziorytu Petera de Jode II

Jego jedyny kontrkandydat, szwedzki król Gustaw Adolf, nie miał żadnych szans. 6 lutego 1633 roku, w katedrze na Wawelu, arcybiskup gnieźnieński włożył na głowę Władysława królewską koronę. Pierwszym wyzwaniem militarnym, które czekało na nowego monarchę, była wojna z Moskwą. Rosjanie w 1632 roku zaatakowali Smoleńsk, a zorganizowana przez Władysława odsiecz zmusiła ich do kapitulacji. W maju 1634 roku Rzeczpospolita podpisała korzystny dla siebie pokój w Polanowie, król musiał jednak zrzec się pretensji do carskiej korony. Jeszcze w czasie trwania wojny smoleńskiej Polacy odparli także najazd turecko-tatarski. Z kolei w 1635 roku król, zmuszony przez polskich możnych zawarł 26-letni rozejm ze Szwecją w Sztumskiej Wsi. Władysław IV nie chciał rozejmu ze Szwecją, ponieważ ambicje polityczne wiodły go przede wszystkim do odzyskania korony szwedzkiej. Zależało Władysławowi na przychylności Szwedzkiej, która jako kraj protestancki warunkowała  bardziej liberalne podejście do kwestii różnowierstwa, choć z drugiej strony stanowiło to możliwość zawarcia nowych sojuszy. 
Mniej korzystnie układały się w czasie panowania Władysława stosunki z Kozakami. W latach 1635-1638 doszło do kilku powstań, brutalnie stłumionych przez wojska koronne i magnackie. Po dziesięciu latach względnego spokoju, w 1648 roku, wybuchło powstanie Bohdana Chmielnickiego. Król nie doczekał jego końca – zmarł 20 maja 1648 roku, kilka dni po klęsce Rzeczpospolitej nad Żółtymi Wodami. 



Donatywa gdańska 10-dukatowa z wizerunkiem władcy

Kiedy król wraz z dworem wracał z Wilna do Warszawy, zatrzymał się Mereczu na Litwie ze względu na chorobę swojej żony królowej Marii. Sam w dobrym samopoczuciu wybrał się na polowanie, z którego wrócił bardzo osłabiony. Zmarł w nocy z 19 na 20 maja 1648 roku. Władysław IV Waza został pochowany na Wawelu, gdzie swoją nekropolię mają królowie Polski. Jego serce spoczęło w katedrze w Wilnie. 


Źródła:
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/808238
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/24736
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1043607
https://zyciorysy.info/wladyslaw-iv-waza/
https://www.focus.pl/artykul/wladyslaw-iv-waza-1595-1648-biografia-i-dokonania-krola-elekcyjnego
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/wladyslaw-iv-waza-1595-1648/
https://www.focus.pl/artykul/wladyslaw-iv-waza-1595-1648-biografia-i-dokonania-krola-elekcyjnego