Leszek Czarny

Leszek Czarny urodzony ok. 1240 roku był synem Kazimierza Kujawskiego i wnukiem Konrada Mazowieckiego. Jego matką była Konstancja, córka Henryka Pobożnego. Jego młodszym, przyrodnim bratem był natomiast Władysław Łokietek. Po śmierci matki Leszka w 1257 roku i powtórnym ożenku jego ojca z księżniczką opolską Eufrozyną wybuchł rodzinny konflikt, spowodowany m.in. tym, że macocha zmierzała do odsunięcia od dziedziczenia po ojcu pasierbów: Leszka i jego młodszego brata, Siemomysła. Doprowadziło to do wystąpienia książąt przeciwko ojcu i macosze w 1261 roku.
 

Leszek walczący ze smokiem, szkic Aleksandra Lessera
 

Bunt powiódł się, gdyż skorzystali oni z pomocy miejscowych możnych, niezadowolonych z awanturniczej polityki Kazimierza oraz z zawiązanej kilka lat wcześniej koalicji przeciwko kujawskiemu władcy, składającej się z księcia krakowsko-sandomierskiego Bolesława Wstydliwego, księcia mazowieckiego Siemowita I i księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego. Ostatecznie spór zakończył się klęską Kazimierza Kujawskiego, który został zmuszony do wydzielenia Leszkowi Czarnemu księstwa sieradzkiego, którym rządził w latach 1261 - 1279.
 

Podobizna Leszka Czarnego autorstwa Jana Matejki
 

W 1265 roku Leszek Czarny poślubił Gryfinę, jednak związek z nią nie był udany. Żona władcy w 1271 roku zaczęła dążyć do rozwiązania małżeństwa. Zdjęła wówczas również czepek, którym jako mężatka miała okrywać głowę, zaczęła zachowywać się jak panna i unikać towarzystwa księcia, co wywołało skandal obyczajowy.
W 1267 roku zmarł ojciec księcia, zostawiając swoje księstwo do podziału między pięciu synów. Leszek jako najstarszy z nich do posiadanego już Sieradza dołączył księstwo łęczyckie, a w późniejszym czasie również księstwie inowrocławskie. Stan ten utrzymał się aż do 1278 roku, kiedy na zjeździe w Lądzie, Leszek zdecydował się dzięki mediacji Przemysła II Wielkopolskiego oddać księstwo bratu Siemomysłowi. Usamodzielnienie się w 1261 roku Leszka Czarnego w Sieradzu zaowocowało bardzo szybko nawiązaniem dobrych stosunków z władcą sąsiedniej dzielnicy krakowskiej, Bolesławem Wstydliwym. Zgodna współpraca bezdzietnego Bolesława z Leszkiem spowodowała wskazanie księcia sieradzkiego na dziedzica w księstwie krakowsko-sandomierskim. 7 grudnia 1279 roku zmarł Bolesław V Wstydliwy i zgodnie z jego wolą księstwo przypadło Leszkowi.

Pieczęć Leszka Czarnego
 

Jego pozycja w księstwie nie była na początku jednak zbyt mocna. Niemal przez cały okres swoich rządów musiał zmagać się z opozycją wewnętrzną. Do jego czołowych przeciwników należeli biskup krakowski Paweł z Przemankowa oraz wojewoda sandomierski Janusz Starża. Z rządów Leszka Czarnego nie było również zadowolone rycerstwo, czego skutkiem okazał się bunt w 1282 roku, który szybko został stłumiony. Do poważniejszego wystąpienia doszło jednak już trzy lata później, kiedy zbrojnie przeciwko księciu wystąpili wojewoda sandomierski Otto Toporczyk, kasztelan krakowski i były wojewoda Janusz oraz wojewoda krakowski Żegota. Bunt całkowicie zaskoczył Leszka, który ewakuował się do zaprzyjaźnionych Węgier. Na szczęście dla niego kandydat na tron, Konrad czerski, nie zdołał zająć grodu wawelskiego, a 3 maja 1285 roku doszło do decydującego starcia w bitwie nad Rabą, gdzie Leszek Czarny dzięki pomocy węgierskiej odniósł zwycięstwo, zmuszając przeciwników politycznych do opuszczenia kraju. Przyczyniło się to w znaczący sposób do ustabilizowania pozycji Leszka w księstwie, którą zakończyła jednak bezpotomna śmierć władcy 30 września 1288 roku.
 

Pomnik przedstawiający Leszka Czarnego


Źródła:
https://kronikidziejow.pl/porady/leszek-czarny-panowanie-wojny-polityka-najazd-mongolski-smierc/
https://www.polskatradycja.pl/historia-polski/rozbicie-dzielnicowe/leszek-ii-czarny.html
http://tajemnice-rodow-krolewskich.blogspot.com/2016/07/leszek-czarny.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Czarny
https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1043396
https://polona.pl/item/monumentum-lesconis-nigri,NTkxMzM2NA/0/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Czarny#/media/Plik:Piecz%C4%99%C4%87_Leszka_Czarnego.jpg
https://polona.pl/item/leszek-czarny-1279-1288-zwalcza-ksiecia-ruskiego-lwa-pod-goslicami-potem-litwinow,NzU5ODg1MTA/0/#info:metadata