Władysław I Łokietek

Wywodzący się z dynastii Piastów Władysław urodził się w roku 1259 lub 1260 w rodzinie księcia Kazimierza I Kujawskiego i Eufrozyny, opolskiej księżniczki. Przyszły król znał swojego ojca tylko siedem lat, ponieważ zmarł on, zostawiając sześcioro dzieci z dwóch małżeństw (pierwsze małżeństwo Kazimierza było bezdzietne). 


Dokument z pieczęcią Władysława datowany na 31 maja 1308

Młody Władysław wychował się na dworze krakowskim swojego wuja Bolesława Wstydliwego, gdzie pobierał nauki i obserwował rządzącego. Starszy brat chłopca, Leszek Czarny także odgrywał ważną rolę w kształtowaniu się zdecydowanego charakteru przyszłego wladcy. Pragnął on wzmocnić rodzinę przez podejmowanie zdecydowanych decyzji na własnych włościach. 
Czternasto lub piętnastoletni Władysław rozpoczął sprawowanie władzy wspólnie z Kazimierzem oraz Siemowitem, swoimi braćmi w 1275 roku. 
W 1279 roku Leszek Czarny zdobył tytuł księcia krakowskiego, który piastował przez prawie dziesięć lat, aż do własnej śmierci w 1288 roku. Przedśmiertnym postanowieniem władcy było przekazanie Władysławowi zwierzchnictwa nad księstwem sieradzkim, ale nie rozwiązano kwestii tego, kto miałby zasiąść na tronie krakowskim. Wybuchły walki, w których decydujące starcie należało do księcia Bolesława II, wspieranego przez Władysława, oraz Henryka IV Probusa. Po niemalże rocznych bojach Henryk IV zmarł, a tron krakowski objął Przemysł II, który bardzo szybko zrezygnował z piastowania tego urzędu. Ziemie krakowskie przejął Wacław II. Nowy władca nie był przychylny Władysławowi - on i jego brat zmuszeni zostali do złożenia hołdu lennego, zrzeczenia się pretensji do ziem małopolskich. W zamian obiecano im zatrzymanie rodowitych ziem kujawskich.


Pieczęć Władysława Łokietka 

W wyniku podobnego poczucia niezadowolenia Władysława i Przemysła zrodziło się sekretne porozumienie. Współpraca Władysława Łokietka z Przemysłem II zawarta została dzięki traktatowi z 6 stycznia 1293 roku. Zaowocowała ona postanowieniem o okazywanym sobie wsparciu w celu, jakim było odzyskanie władzy nad krakowskim grodem. Ponadto Łokietek zobowiązał się do poślubienia córki Bolesława Pobożnego a stryja Przemysła II, Jadwigi. 
Po trzech latach od podpisanego porozumienia zmarł książę Przemysł II. Bardzo szybko wybuchły konflikty związane z kwestią przejęcia władzy po księciu. Władysław Łokietek zmuszony został do ucieczki ze swojego królestwa, ponieważ został on zaatakowany przez Wacława II, czeskiego króla. Do naszych czasów zachowały się liczne historie związane z miejscem przebywania Władysława w końcówce lat dziewięćdziesiątych XIII wieku. Książę krakowski mógł znaleźć schronienie w górach w Ojcowie, na Rusi Halickiej lub Słowacji. Prawdopodobna wydaje się także wersja o tym, że Łokietek wyjechał do Rzymu, by uczestniczyć w celebracji przełomu wieków.  


Ucieczka Władysława z Krakowa na obrazie Igancego Gierdziejewskiego 

Powrót Władysława datowany jest na 1304 rok, gdy pojawił się w Sandomierzu. W kolejnym roku zmarł Wacław II, który zdążył przekazać władze swojemu synowi Wacławowi III. Młodzieniec wkrótce został zamordowany, co pozwoliło Władysławowi na zdobycie Krakowa. 1 września 1306 roku książę wrócł do stolicy małopolski, ciesząc sie poparciem rycerstwa oraz duchowieństwa. 
Ambicje Władysława rosły. Postanowił on podjąć walki o tereny należące do Zakonu Krzyżackiego. Wyprawa ta okazała się jednak porażką dla księcia, który musiał zadbać o zabezpieczenie  swojej pozycji w Małopolsce. Około 1316 roku Władysław Łokietek starał się uzyskać zgodę papieża Jana XXII na własną koronację. Proces był bardzo długi, jednak zakończył się on szczęśliwie dla Władysława. 


Władysław Łokietek na rycinie autorstwa Mieczysława Barwickiego z 1905 roku 

Koronacja Władysława Łokietka oraz jego małżonki Jadwigi Kaliskiej miała miejsce 20 stycznia 1320 roku. W momencie ceremonii był on najstarszym polskim władcą, który kiedykolwiek otrzymał koronę, a jednocześnie tym, który zapoczątkował nieprzerwany, aż do Stanisława Augusta Poniatowskiego, pasmo władców noszących polską koronę. 
W 1320 roku z pobudek politycznych wydano za mąż córkę pary, Elżbietę. Dziewczyna wyszła za mąż za Karola Roberta, oddanego sojusznika króla Władysława. Dla strony polskiej ożenek był gwarancją, że Luksemburczycy nie będą wzniecać żądań do tronu polskiego, a ród Andegawenów cenił sobie fakt, że Elżbieta była prawnuczką króla Węgier Beli IV. 
Władysław Łokietek zmarł w roku 1333, pozostawiając królestwo polskie zjednoczone, pod rządami jednego władcy. Został on zapamiętany jako człowiek ambitny, zdecydowany, o wielkich zamiarach i chęciach unowocześnienia kraju. 
Jak podają źródła historyczne, dopiero w XV wieku Jan Długosz wyjaśnił etymologię tytułu, jakim obdarowano Władysława. Jedna z wersji podaje, że tytuł ten wziął się od niskiego wzrostu mężczyzny, który współczesnym sobie mężczyznom sięgał do łokcia. Inne wytłumaczenie podaje, że określenie Łokietek było dowodem na nieporoporcjonalnie wysokie ambicje polityczne Władysława w stosunku do jego rodzimego królestwa.


Źródła:
https://szlakpiastowski.pl/piastowie/25-wladyslaw-lokietek
https://historia.wprost.pl/10465558/elzbieta-lokietkowna-polityczne-malzenstwo-corki-lokietka-z-krolem-wegier.html
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/2437527,Wladyslaw-Lokietek-wielki-maly-czlowiek
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ignacy_Gierdziejewski_-_Priest_Marek_facilitates_the_escape_of_W%C5%82adys%C5%82aw_the_Short_-_MP_571_-_National_Museum_in_Warsaw.jpg
https://zyciorysy.info/wladyslaw-lokietek/
https://polona.pl/item/wladyslaw-lokietek-1305-1333,NzQzOTc4ODE/0/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_%C5%81okietek#/media/Plik:Pieczec_Wladyslawa_Lokietka.jpg
https://polona.pl/item/wladyslaw-ksiaze-krakowski-sandomierski-sieradzki-leczycki-kujawski-pomorski-i,NTcwNzczMjM/0/#info:metadata