Władysław II Wygnaniec

Urodzony w 1105 Władysław był najstarszym synem Bolesława Krzywoustego i jego pierwszej żony Zbysławy Ruskiej. Prawdopodobnie jeszcze za życia ojca aktywnie uczestniczył w rządzeniu państwem.
Gdy 28 października 1138 zmarł król Bolesław, Polska została podzielona między jego synów, na podstawie testamentem ojca. Odtąd władzę zwierzchnią w kraju miał sprawować każdorazowo najstarszy syn Bolesława.


Władysław II w cyklu Wizerunki książąt i królów polskich Ksawerego Pillatiego 

Władysław II, starszy od przyrodniego rodzeństwa, oprócz dzielnicy senioralnej (obejmującej Małopolskę, wschodnią Wielkopolskę i Kujawy) otrzymał również Śląsk, jako dzielnicę dziedziczną oraz Pomorze. Młodsi bracia Bolesław IV Kędzierzawy i Mieszko III Stary otrzymali odpowiednio Mazowsze i zachodnią Wielkopolskę z Poznaniem, jako dzielnice dziedziczne.
Do pierwszego konfliktu Władysława z macochą Salomeą i młodszymi, przyrodnimi braćmi doszło w 1141, kiedy księżna bez wiedzy i zgody seniora zwołała w Łęczycy zjazd możnych, na którym miano rozstrzygnąć kwestię zamążpójścia najmłodszej córki Krzywoustego, Agnieszki. Udane małżeństwo dziewczyny miało zapewnić korzyści polityczne i znalezienie strategicznego sojusznika. Odpowiednim kandydatem miał być jeden z synów władcy Kijowa Wsiewołoda II Olegowicza.  Władysław II na wieść o wydarzeniach w Łęczycy zdecydował się jednak na szybką odpowiedź, w efekcie której książę kijowski nie tylko zrezygnował z układu z juniorami, ale dodatkowo wydał rok później swoją córkę Zwienisławę za Bolesława Wysokiego. Młodzieniec był najstarszym synem Władysława II i  Agnieszki Babenberg.
Władysław, wykorzystując wsparcie z Rusi Kijowskiej, zdecydował się uderzyć na dzielnice braci. Zwycięstwo najstarszego syna Krzywoustego, dzięki wsparciu Cesarstwa, Rusi i Czach było bezdyskusyjne, jednak pozwolił on juniorom na dalsze sprawowanie władzy w ich dzielnicach.
Na politykę Władysława II największy wpływ miał palatyn, wojewoda, Piotr Włostowic, który u boku Bolesława Krzywoustego, ojca władcy, osiągnął wysoką pozycję w państwie. Obejmują on najważniejszy urząd doradcy nowego władcy oraz wykonawcy testamentu swojego poprzedniego pana. Coraz bardziej jednak narastał konflikt pomiędzy Władysławem II a Piotrem Włostowicem. Palatyn w wojnie domowej seniora z juniorami nie brał udziału, starając się łagodzić konflikty. Postawa taka nie odpowiadała Władysławowi domagającemu się jednoznacznego opowiedzenia się palatyna po jednej ze stron. Władca rozważał koncepcję całkowitego usunięcia przyrodnich braci z ich dzielnic. Piotr Włostowic, stojący na straży przestrzegania testamentu Krzywoustego, na takie rozwiązanie zgodzić się nie mógł. 


Scena oślepienia Piotra Włostowica

W 1146 roku Władysław nakazał uwięzić Piotra, a następnie go oślepić, odebrać jego dobra i wygnać z kraju, co spowodowało protesty części możnych zagrożonych brutalnym postępowaniem księcia. Dodatkowym utrudnieniem dla króla była wędrówka wygnanego Piotra Włostowica na Ruś, gdzie palatyn skutecznie zniechęcił miejscowych książąt do polityki swojego oprawcy.
Na początku 1146 Władysław ostatecznie zerwał wszelkie układy z juniorami, decydując się na ostateczną rozprawę z braćmi. Początkowo wydawało się, że zwycięstwo Władysława to tylko kwestia czasu, gdyż seniorowi udało się bez przeszkód zająć Mazowsze i zmusić Bolesława i Mieszka do wycofania się do obronnego Poznania. Tam niespodziewanie doszło do klęski najstarszego syna Krzywoustego.
Przegraną przypieczętowała akcja oddziałów wiernych juniorom. Senior musiał ratować się ucieczką za granicę, wkrótce dołączyła do niego żona Agnieszka z synami. W ten sposób młodsi bracia osiągnęli sukces, a Władysław znalazł się na łasce sąsiadów. Książę wraz z rodziną, początkowo znalazł się na dworze swojego imiennika Władysława II w Pradze, ale ten nie widząc dla siebie żadnych korzyści, odesłał rodzinę do króla Niemiec Konrada III. Władysław zaraz po dotarciu na dwór władcy z dynastii Hohenstaufów złożył mu hołd i zwrócił się o pomoc w odzyskaniu tronu. Początkowo wydawało się, że najstarszy syn Krzywoustego odzyska władzę nad Polską bardzo szybko. Wyprawa przeciwko juniorom ruszyła bowiem jeszcze w 1146, jednak na skutek rozlewów Odry i nacisków na króla niemieckiego ze strony Albrechta Niedźwiedzia i Konrada z Miśni zakończyła się niepowodzeniem.
W 1152 umarł król Konrad III, a tron niemiecki przejął młodszy i pełen werwy Fryderyk I Barbarossa. Nowy władca ożywił nadzieje Władysława na powrót do kraju. Dzięki namowom Władysława i Agnieszki w 1157 rozpoczęła się wyprawa i choć zakończyła się niemieckim sukcesem, cesarz niespodziewanie nie podjął sprawy powrotu wygnanego seniora do kraju, zadowalając się hołdem lennym Bolesława Kędzierzawego w Krzyszkowie i niejasnymi obietnicami zwrotu Władysławowi dziedzicznego Śląska.


Altenburg w Turyngii, gdzie prawdopodobnie spoczął Władysław

Władysław II Wygnaniec zmarł 30 maja w roku 1159. Pochowany został zapewne w swoim ostatnim miejscu pobytu, tzn. w Altenburgu w Turyngii. Śmierć pierwszego seniora umożliwiła cztery lata później powrót na Śląsk jego synów Bolesława i Mieszka.

Źródła:
Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego. Kraków 2003
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_II_Wygnaniec
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_II_Wygnaniec#/media/Plik:Peter_Wlast_wird_geblendet.jpg
https://pl.wikipedia.org/wiki/Altenburg#/media/Plik:Altenburg_Frauenfels.jpg