Mieszko III Stary

Mieszko III Stary był szóstym synem Bolesława III Krzywoustego. Nie wiadomo kiedy dokładnie się urodził, musiało to jednak nastąpić pomiędzy rokiem 1122 a 1125, ponieważ w chwili śmierci ojca w 1138 r. został uznany za gotowego do objęcia władzy we własnej dzielnicy. Książę otrzymał zachodnią część Wielkopolski z Poznaniem jako głównym grodem. Mimo władzy na wyznaczonych terenach Mieszko musiał uznawać zwierzchność seniora, którym był najstarszy syn Krzywoustego, Władysław II Wygnaniec. Prowadziło to do licznych konfliktów pomiędzy braćmi. Do pierwszego z nich doszło już na przełomie 1140 i 1141 roku, gdy Mieszko wraz z bratem Bolesławem Kędzierzawym, zwołał bez wiedzy księcia seniora, wiec możnych do Łęczycy, na którym postanowiono wydać najmłodszą ich siostrę Agnieszkę za mąż za syna księcia kijowskiego.
 

Mieszko III Stary w cyklu "wizerunki książąt i królów polskich" Ksawerego Pillatiego
 

Konflikty książąt ostatecznie doprowadziły do wybuchu wojny na początku 1146 r. Mimo że Władysław nie mógł liczyć na pomoc sprzymierzeńców, był pewny zwycięstwa, a sukces wydawał się w zasięgu ręki, gdyż Bolesław i Mieszko, obawiając się starcia w otwartym polu, zamknęli się w oblężonym Poznaniu. Tam doszło jednak do niespodziewanego zwrotu i zwycięstwa młodszych braci i jeszcze przed majem 1146 r. cała Polska znalazła się w rękach juniorów, a Władysław został zmuszony do emigracji do Niemiec na dwór Konrada III. Objąwszy władzę w Polsce, Bolesław IV Kędzierzawy i Mieszko III zaprowadzili w niej nowe porządki. Nowym seniorem został starszy Bolesław, który przejął również dzielnicę dziedziczną Władysława, Śląsk. Mieszko zadowolił się natomiast rolą ścisłego współpracownika brata. Podczas gdy w 1157 r. doszło do wyprawy cesarza rzymskiego Fryderyka Barbarossy przeciw Polsce. Po nieskutecznej obronie Bolesław zmuszony został do złożenia hołdu lennego. Książęta zapłacili również cesarzowi trybut, obiecali przysłać posiłki na wyprawę włoską oraz stawić się na Boże Narodzenie w Magdeburgu, gdzie miał być rozstrzygnięty ostatecznie spór z wygnanym seniorem, Władysławem. Jako gwarancję wypełnienia układu juniorzy wysłali do Niemiec zakładników ze swoim bratem, najmłodszym księciem, Kazimierzem Sprawiedliwym na czele. Dzięki zaangażowaniu się cesarza w sprawy włoskie i śmierci Władysława II w maju 1159, juniorzy ostatecznie nie byli zmuszeni wypełniać tych zobowiązań.
 

Pieczęć Mieszka Starego
 

Tymczasowe unormowanie sytuacji i lata pokoju pomiędzy braćmi zakończyła jednak śmierć Henryka Sandomierskiego w październiku 1166 r. W swoim testamencie przekazał on swoje ziemie najmłodszemu z braci, nieposiadającemu dotąd własnej dzielnicy, Kazimierzowi Sprawiedliwemu. Wbrew woli brata Bolesław Kędzierzawy, zachował księstwo dla siebie i decyzja ta wywołała niepokoje w kraju i bunt Kazimierza Sprawiedliwego, którego wsparł m.in. Mieszko Stary. Buntownicy zwołali w lutym 1168 zjazd do Jędrzejowa, na którym wybrano Mieszka III nowym księciem zwierzchnim, a Sandomierszczyznę ofiarowano Kazimierzowi. Do wojny ostatecznie nie doszło, gdyż Bolesław IV Kędzierzawy zgodził się z częścią postulatów buntowników. Mimo iż Mieszko w wyniku konfliktu z bratem, uzyskał pozycję władcy zwierzchniego, to w późniejszym czasie w wyniku buntu na Śląsku i wygnaniu księcia wrocławskiego, Mieszko w celu zapobieżenia cesarskiej interwencji, musiał wyruszyć do Magdeburga z sumą 8000 grzywien trybutu i obietnicą przywrócenia starszego brata na tron. Sytuacja ponownie jednak uległa zmianie, gdy 5 stycznia 1173 umarł Bolesław Kędzierzawy, a Mieszko został księciem seniorem. Jego władzę uznali wszyscy książęta w Polsce, a nowy Mieszko tytułował się odtąd księciem całej Polski.


Mieszko Stary według Jana Matejki
 

Centrum władzy Mieszka, mimo objęcia tronu krakowskiego, pozostało w Wielkopolsce, a Małopolską rządził przez namiestnika. Jego polityka skupiała się głównie na utrzymaniu jak największej władzy i recentralizacji kraju. Senior jednak zbyt rygorystycznie dbał o monopole monarsze i doprowadziło do buntu małopolskich możnowładców, których poparli m.in. Bolesław I Wysoki, Kazimierz II Sprawiedliwy, a także najstarszy syn Mieszka, Odon. Bunt zaskoczył Mieszka III, ponieważ w 1177 r. nic nie zapowiadało kryzysu. Małopolska poddała się prawie bez oporu, gdyż na ich stronę przeszedł najważniejszy człowiek Mieszka III, jego namiestnik, Henryk Kietlicz. Jednocześnie z małopolskimi działaniami Kazimierza do akcji wkroczyli: na Śląsku Bolesław Wysoki, a w Wielkopolsce Odon. W wyniku buntu Mieszko został zmuszony do emigracji politycznej. Wsparcie uzyskał dopiero na Pomorzu Zachodnim, skąd nawiązał kontakty ze zwolennikami skupionymi wokół arcybiskupa gnieźnieńskiego i w 1181 r. udało mu się dzięki ich pomocy opanować wschodnią Wielkopolskę z Gnieznem i Kaliszem, a już w 1182 r. doszło do formalnego pojednania Mieszka z synem. W późniejszych latach Mieszko III Stary bezskutecznie próbował jeszcze odzyskać utraconą władzę. Starania te zakończyła śmierć władcy 13 lub 14 marca 1202 r.


Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_III_Stary#/media/Plik:Mieczys%C5%82aw_Stary_(Wizerunki_ksi%C4%85%C5%BC%C4%85t_i_kr%C3%B3l%C3%B3w_polskich).jpg
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_III_Stary#/media/Plik:PL_Gloger-Encyklopedja_staropolska_ilustrowana_T.3_355a.jpg
https://polona.pl/item/mieczyslaw-stary-1173-1177-chce-rzadzic-dzielnie-podniesc-swoja-wladze-lecz-przez,NzU5ODg0OTI/0/#info:metadata
https://kronikidziejow.pl/porady/mieszko-stary-na-swoj-przydomek-zasluzyl-zyl-dlugo-rzadzil-madrze/
https://twojahistoria.pl/encyklopedia/mieszko-iii-stary-ksiaze-wielkopolski-od-1138-senior-polski-w-latach-1173-1177/
http://www.info.kalisz.pl/biograf/mieszko.htm
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_III_Stary