Aldona Anna Giedyminówna

Przyszła na świat pomiędzy rokiem 1311 a 1313, a zmarła 25 maja 1339 r. w Krakowie. Wywodziła się z litewskiej dynastii Giedyminowiczów, została żoną Kazimierza Wielkiego. 
 

Podobizna Aldony Anny autorstwa Anny Kaszuby-Dęskiej

Rodzicami dziewczynki byli wielki książę Litwy Giedymin oraz Jewna. W przyszłości para została dziadkami króla Władysława Jagiełły.  Aldona Anna Giedyminówna zawarła małżeństwo z Kazimierzem I Wielkim. Nie był to związek z miłości, lecz miał on wymiar polityczny, którego celem było wzmocnienie sojuszu Polski i Księstwa Litewskiego oraz ochrona kraju przed zakonem krzyżackim. Sojusz okazał się jednak nieprzydatny i sprowadził na Polskę zarzuty i ataki sąsiadów. 


Ojciec Aldony Anny, wielki książę Litewski Giedymin
 

Aldona przyjęła chrzest w 1325 r. po swoim przyjeździe do Krakowa. Wybrała dla siebie imię Anna czego, dowodem są zapisy w Roczniku Traskim, gdzie zanotowano chrzest dnia 30 kwietnia. Inną datę podaje Jan Długosz, jednak obecność tego wydarzenia w dwóch odrębnych źródłach historycznych potwierdza ich wiarygodność. 
Kilka miesięcy po chrzcie kobiety odbył się ślub pary.  Małżeństwo zawarte zostało w Krakowie 16 października 1325 roku. W dniu uroczystości Kazimierz miał zaledwie piętnaście lat, Aldona Anna około czternaście. Para doczekała się dwóch córek. Starsza Elżbieta przyszła na świat około 1326 r. Wydano ją za mąż za księcia wołogosko-słupskiego Bolesława V. Młodsza Kunegunda urodziła się ok. 1328 r. Jej mężem został Ludwik Rzymski, pierwszy elektor Brandenburgii. 

 
Herb dynastii Giedyminowiczów
 

Kazimierz, mimo młodego wieku, z czasem podupadał na zdrowiu. Szczególnie ciężko przeszedł chorobę w 1327 r. Wtedy jego matka Jadwiga Kaliska prosiła o wstawiennictwo papieża. Wcześniej zmarli jego dwaj starsi bracia, więc tylko Kazimierz mógł więc zapanować nad nowo zjednoczonym krajem. 
W kronikach zachowały się zapisy dotyczące charakteru Aldony Anny, jej wesołości i umiłowaniu do przyjemności, w tym tańca. Według przekazów niechęcią darzyła ją teściowa Jadwiga Kaliska, która początkowo nie chciała wyrazić zgody na jej koronację. Sam Kazimierz miał traktować ją pobłażliwie. Kronikarze zwracają też uwagę na to, że nie była ona wychowana w wierze chrześcijańskiej, stąd może być jej umiłowanie do ziemskich uciech. 
 

 Podobizna Aldony Anny wykonana w XIX wieku

Na władczynię Polski koronowana razem z mężem 25 kwietnia 1333 r. Kazimierz władzę otrzymał po śmierci ojca Władysława Łokietka. Jeszcze za jej życia Kazimierz zawarł pakt o dziedziczeniu, który po jego śmierci dawał pierwszeństwo do tronu mężowi lub synowi jego siostry Elżbiety Łokietkówny, a nie mężom jego córek. Tym samym Kaźmierz wydziedziczył ich wspólne córki.
Brak męskiego potomka i umiłowanie do frywolnego życia, a także niechęć szanowanej królowej matki sprawiła, że nikt nie liczył się z Aldoną Anną. Dowodem na to może być, chociażby postępowanie papieża Jana XXII, który w 1334 r. informację o przyjeździe papieskiego delegata wysłał do Jadwigi Kaliskiej, mimo że tradycja nakazywała poinformowanie panującej królowej. 


Źródła: 
https://polona.pl/item/krolowe-polskie-z-dynastyj-piastow,NjgyNDcw/0/#info:metadata
https://pl.wikipedia.org/wiki/Giedyminowicze#/media/Plik:COA_of_Gediminai%C4%8Diai_dynasty_Lithuania.svg
https://kronikidziejow.pl/porady/aldona-anna-giedyminowna-pochodzenie-rola-w-historii-zycie-prywatne-smierc/|
https://historia.wprost.pl/10350264/poganka-na-polskim-tronie-kim-byla-pierwsza-zona-kazimierza-wielkiego.html