Elżbieta Bośniaczka

Elżbieta Bośniaczka przyszła na świat około 1340 roku. Tytułowana była królową węgierską. Była niekoronowaną królową polski oraz żoną Ludwika Węgierskiego, a także matką królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Elżbieta zmarła w styczniu 1387 r. w Novigradzie.


Portret Elżbiety Bośniaczki autorstwa Anny Kaszyby-Dębkiej

Przyszła władczyni była jedyną córką władcy Bośni Stefana II Kotromanicia i Elżbiety Kujawskiej (wywodzącej się z dynastii Piastów). Matka Elżbiety była dwórką węgierskiej królowej Elżbiety Łokietkówny. Jedyny brat Elżbiety zmarł niedługo po narodzeniu. 
Elżbieta Bośniaczka wychowana została na dworze węgierskiej królowej Elżbiety Łokietkówny. Wówczas był to jeden z najzamożniejszych i najważniejszych dworów europejskich. Nie wiadomo, kiedy dokładnie opuściła rodzinną Bośnię. Na węgierskim dworze otrzymała bardzo dobre wykształcenie. Przekazy historyczne głoszą, że dziewczynkę osobiście uczyła królowa, która w klasztorze klarysek w Budzie prowadziła nieoficjalną szkołę dla arystokratek. Przyszła królowa uważana była za kobietę wyjątkowej urody, toteż Ludwik (syn króla Węgier) zapragnął ją poślubić. Młodzieniec był wdowcem, który chciał poślubić własną kuzynkę w czwartej linii. Do tego czynu, wedle obowiązującego prawa, potrzebował zgody papieża Innocentego VI. Niecierpliwy Ludwik poślubił Elżbietę 20 czerwca 1353 r. Papież wydał zgodę dopiero w sierpniu. Elżbieta w dniu ślubu miała trzynaście lub czternaście lat. Elżbieta przez bardzo długi czas nie potrafiła zdobyć uznania i szacunku większego niż jej teściowa. Rzeczywistą władzę sprawowała Elżbieta Łokietkówna, wraz z synem Ludwikiem. Mężczyzna ponoć kochał swą żonę, jednak w sprawach dyplomacji i polityki nie rozważał jej opinii. Elżbieta Bośniaczka uważana była za osobą o lekkomyślnym charakterze, wysokich ambicjach oraz żądnej władzy. Współcześnie znane są przekazy o zuchwałym czynie kobiety. Ukradła ona relikwie świętego Szymona z kościoła w dalmackim Zadarze. Legenda głosi, że po dokonaniu tego czynu Elżbieta źle się czuła, zarówno na ciele, jak i duszy, dlatego postanowiła zwrócić relikwie. Pokutą, jaką wyznaczyła sobie węgierska królowa, było podarowanie obrabowanemu kościołowi srebrnej trumny do przechowywania chrześcijańskiej pamiątki. 


Mąż Elżbiety, Ludwik Węgierski

Elżbieta urodziła cztery córki. Pierwsza żyła jedynie trzy miesiące. Jej druga córka Katarzyna przyszła na świat w 1370 r. Przeżyła osiem lat. Rok później urodziła się Maria, a następnie Jadwiga (król Polski od 1384 r.).
Ludwik, ojciec dziewczynek, bardzo kochał swoje córki. Jego celem stało się zapewnienie królewnom dobrobytu, pragnął, aby po jego śmierci otrzymały korony. W 1370 r., po śmierci Kazimierza Wielkiego, Ludwik został koronowany na króla Polski. Elżbieta Bośniaczka nie wzięła udziału w koronacji męża. Nigdy nie odwiedziła Polski ani nie była koronowana na polską władczynię. Mimo to używała łacińskiego tytułu Regina Poloniae.
Kiedy w 1382 r. zmarł Ludwik Węgierski, władza spoczęła w rękach Elżbiety. Kobieta stała się główną postacią na scenie politycznej. Została regentką, władzę sprawowała w imieniu swoich nieletnich dzieci. 
Była władczynią bezwzględną i nieugiętą. Podejmowała decyzje, nie zawsze uznawane za przemyślane i dobre w skutkach. Przeciwnicy polityczni podkreślali brak doświadczenia politycznego kobiety. Elżbieta Bośniaczka zmieniła także decyzje swego zmarłego męża o losach córek. Podjęła decyzję, że korona węgierska przypadnie starszej córce Marii, a korona polska młodszej Jadwidze. Jadwigę wydano za mąż za Władysława Jagiełłę. 
Na Węgrzech szybko rozwinęła się opozycja, na czele której staną magnat János Horvát. Nie była to jednak jedyna grupa przeciwna Elżbiecie. Ich walka o wpływy i spiski doprowadziły do anarchii. W związku z coraz większą i niebezpieczną aktywnością swoich przeciwników Elżbieta musiała prosić o pomoc króla Neapolu Karola III z Durazzo. 
Mimo licznych starań nie udało jej się zapobiec małżeństwu córki Marii z Zygmuntem Luksemburskim. Doszło do niego 15 września 1385 roku. Wpływy Zygmunta były niewystarczające, by pokonać Karola III z Durazzo, który ogłosił się królem Węgier. 31 grudnia 1385 roku doszło do jego koronacji. Elżbieta miała wziąć udział w ceremonii razem ze swoją córką Marią. Została także zmuszona do zrezygnowania z tytułu regentki.
Kilka miesięcy później Karol został zamordowany. Zabójstwo zleciła Elżbieta Bośniaczka. Dzięki temu władza wróciła w ręce Marii, a Elżbieta ponownie została regentką. Potrzebowała jednak sojusznika, który umocni jej nadszarpniętą pozycję. Ostatecznie zawarła pakt z Władysławem Jagiełłą (9 czerwca 1386 r.). 
Elżbieta, wraz z Marią, przez pewien czas zmuszona była ukrywać się przed poplecznikami nieżyjącego Karola. Elżbieta przyznała, że to ona zaplanowała zabójstwo Karola, prosiła wrogie stronnictwo o darowanie życia córce. Obie kobiety odesłano do Neapolu i osadzono w zamku Nowy Grod. O ich losie miała zdecydować wdowa po Karolu. Ostatnią nadzieją Elżbiety był nielubiany zięć Zygmunt Luksemburski. Wkroczył on do Węgier i nadał sobie tytuł opiekuna i starosty. Z pomocą Wenecjan wyruszył z odsieczą do Neapolu. Otoczył zamek Nowy Grod. Elżbieta nie doczekała jednak wyzwolenia, uduszono ją na oczach jej córki w 1387 r. (jej darowano życie). Zwłoki Elżbiety Bośniaczki wywieszono na wieży, a następnie pochowane w Białogrodzie Królewskim u boku męża.


Źródła:
https://polona.pl/item/ludwik-i-wielki,NzYyNjQzMTE/0/#info:metadata
https://encyklopedia.interia.pl/historia/slawne-postacie-z-dziejow-polski/news-elzbieta-bosniaczka,nId,2011699
https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/el%C5%BCbieta%20bo%C5%9Bniaczka.html
https://encyklopediakrakowa.pl/slawni-i-zapomniani/90-e/352-elzbieta-bosniaczka.html
http://www.wladcy.myslenice.net.pl/Polska/opisy/Elzbieta%20Bosniaczka.htm